in een periode van 6 maanden heb ik bij Afke tijdens een kunstzinnige therapie opdracht op een volledig vrije manier een steen mogen bewerken. ze had me in een voorgaande opdracht met een stuk klei al het mooie inzicht gegeven dat je in plaats van het uiteindelijke doel voor ogen te houden, ook kan genieten van het proces. niet heel eenvoudig voor een man die eigenlijk al zijn hele leven bezig is om allemaal doelen te behalen, zonder veel bewustzijn in hoe die doelen worden behaald. dus begon ik zonder einddoel voor ogen aan de steen. Afke had een boekje gevouwen waar ik na iedere sessie wat in mocht schrijven over de ervaringen van die dag. die notities heb ik na de laatste sessie eens bestudeerd en kwam erachter dat het werken met die steen me veel inzicht heeft gegeven over het leven, mezelf en mijn relaties. hieronder heb ik die inzichten proberen te beschrijven als een soort van levenslessen van een steen. deze levenslessen gaan over de verbinding tussen mensen, hoe we met elkaar omgaan, en hoe we elkaar behandelen. daarom benader ik de steen in dit verhaal als een vrouw.
enjoy the ride was voor mij het thema. ik heb dit nog nooit gedaan, dus ik denk wel dat ik het kan, zou Pipi Langkous hebben gezegd. iedere week spreken we af en starten we met een praatje en kopje thee. hoe zit je erbij en hoe was je week, was standaard het vertrekpunt. ach, de ene week ging het beter dan de andere, en ik deel alle positieve en negatieve momenten die in me opkomen. wat opvalt tijdens die dagen is dat het eigenlijk altijd wel mooi weer is. het is droog, vaak wat bewolking, de temperatuur ergens tussen de 15-20 graden. wel zo fijn want we staan buiten op een dakterras op de vierde etage, weliswaar langs een drukke weg, maar met uitzicht over een park met mooie, grote, oude bomen en een kinderboerderij. de steen die Afke zorgvuldig voor mij heeft uitgekozen, ligt te wachten op een verhoogd werkplateau. mijn eerste date met een steen. het is iets van een rotsachtig blok in de afmeting van een kleine voetbal. here we go!
ik kijk naar haar, raak haar aan en voel dat ze verschillende hardheden en verschillende kleuren heeft. ze heeft zachte en scherpe kanten en ze weegt een kilo of 14kg. op een karretje dat naast het werkplateau staat, liggen de gereedschappen waar ik haar mee kan gaan bewerken. dat klinkt niet zo positief, zeker niet als je hoort welke gereedschappen er voorhanden zijn. er liggen beitels, vijlen, hamers en ik zie ook een rasp liggen. maar niets is minder waar, want ik zal haar met zorg en liefde behandelen. die rasp, die pak ik. lange halen, snel thuis! als een gek begin ik te raspen en ik zie het stof in het rond vliegen. volledig gefocust, ik ben gewoon goed bezig want ik voel het zweet al op m’n rug staan, en krijg al pijn in m’n klauwen van die rasp vasthouden. naast me staat Afke haar eigen steen te aaien met vijl en genietend van het mooie uitzicht en de natuurgeluiden. ok, het eerste inzicht heb ik te pakken. tijd speelt geen rol, het komt vandaag echt niet af, dus waarom als een malle tekeer gaan met die rasp. je kent haar niet, weet niet hoe ze reageert op de druk die je uitoefent en wellicht maak je wel iets kapot wat heel mooi was geworden als je het met een beetje meer beleid had behandeld.
tijdens een volgende sessie – ik krijg wederom weinig uitleg en aanwijzingen van Afke – en die steen verroert ook geen vin – besluit ik vandaag iets minder hard tekeer te gaan, en te kijken hoe ze reageert op mijn aanrakingen. we raken iets gewend aan elkaar, alsof we meer verbonden zijn, en soms versmelten we met elkaar, weg naar mooie bestemmingen om nieuwe herinneringen te maken. hoe kunnen we samen deze reis beleven waar we beiden tevreden mee zullen zijn. ik zet haar rechtop, laat haar zitten en liggen. ze is mooi van alle kanten, met alle rondingen en scherpe randjes die ik zie. als ik met die rasp wat voorzichtiger werk en meer gelijkmatige bewegingen maak, veranderen vlakke stukken in ronde vormen. en door de scherpe kanten liefdevol te behandelen worden het vloeiende contouren. Afke komt af en toe kijken, ze strijkt gevoelig over de steen en complimenteert me met de vooruitgang.
sommige dagen was ik niet zo goed, ik bedoel niet het beeldhouwen zelf want dat gaat vanzelfsprekend fantastisch, nee ik bedoel mijn gemoedstoestand. onrustig, veel aan het piekeren over mezelf, de meiden, m’n relatie, werk, van alles. gewoon weer eens een dagje in de put. maar dan toch ging ik naar het dakterras want misschien kreeg ik er wel weer nieuwe inzichten bij. door het praatje met Afke, of door het gesprek met haar – de steen.
als ik een soort verbinding maakte met haar, werd bijna vanzelf bepaald wat ik ging doen. ga ik een vlak of een ronde vorm maken, of juist een scherp randje accentueren. alle vormen vergen een verschillende aanpak, wellicht een ander stuk gereedschap en waarschijnlijk een andere techniek. belangrijk was dat ik goed blijf waarnemen en vooral voelen, wat gebeurt er, hoe reageert ze op m’n aanpak. ga ik te hard, blijf ik te vlak, , ga ik te diep en gebruik ik wel het juiste gereedschap. regelmatig dacht ik dat het wel lekker ging, maar bekeek ik haar van een andere kant en was ik weer te ver gegaan, stond ze zo scheef als een otter. dan moest ik, met enige frustratie, aan de andere kant van die steen weer schaven om haar toch recht weer te zetten. als je ergens niet tevreden mee bent zal je actie moeten ondernemen. want als je dingen hetzelfde blijft doen als je ze altijd doet, dan kan je niet verwachten dat er iets verandert. al doende leert men, en kwam ik erachter dat je beter na iedere keer een klein stukje te hebben geschaafd te kijken en voelen hoe het gaat, en dan weer voorzichtig verder, net zolang totdat je tevreden bent. en trouwens, wie bepaalt eigenlijk dat die steen rechtop moet staan.
het vergt veel tijd, gevoel en geduld om gelijkmatige vormen, vlakken en ronde contouren te krijgen die op elkaar aansluiten. het heeft een bepaalde inspanning nodig om verder te komen. maar soms heeft het helemaal geen inspanning nodig, en moet je het gewoon even laten voor wat het is. noem het ontspanning, even stilstaan, echt waarnemen en het wellicht van een andere kant bekijken of het in een ander licht zetten. net zoals je soms naar de lucht kan kijken, donkere wolken ziet en denkt dat het binnen vijf minuten gaat regenen. maar, als je dan even goed kijkt, het wat tijd geeft, zie je dat die donkere wolken van je af drijven en het helemaal niet gaat regenen. misschien zie je achter die wolken zelfs wel de zon verschijnen. soms wil ik dingen veranderen, ben ik zo gefocust met geloof in mijn eigen waarheid dat ik totaal ben afgesloten van mijn omgeving. ik herinner me nog een moment dat Afke aan het einde van een dag zegt; ‘lief he, die geitjes die hun moeder riepen.’ ik heb geen idee waar ze het over heeft, heb überhaupt geen enkel extern geluid gehoord en bedenk me dan dat het die geitjes van de kinderboerderij geweest kunnen zijn die hebben lopen blaten naar hun moeder. geen geit die me afleidt als ik bezig ben en vraag me af of ik ooit vanuit ontspanning een bepaalde inspanning kan leveren.
alles is energie. ik kijk naar haar en bedenk waar ik ga beginnen. het zijn mijn gedachten die me richting geven. maar net voor ik wil beginnen voel ik dat we verbinding maken. mijn gedachten, verlangens en verwachtingen worden ineens uitgezet en mijn hart en gevoel nemen het over. met mijn ene hand houd ik haar vast, terwijl m’n andere hand met een vijl bijna vanzelf de stukken vindt die worden aangepast naar natuurlijke glooiingen en nog mooiere vormen. het is mooi om te voelen dat ik energie krijg als ik met haar bezig ben, terwijl ik op andere momenten helemaal leeg kan lopen. energie, tijd en effort. sommige dingen kosten energie, sommige leveren energie op. soms heeft het tijd nodig. soms speelt tijd geen rol. soms moet je inspanning leveren, en soms moet je dingen laten. iedere week weer een uur werken, met volle aandacht en energie, zeker de inspanning waard om andere dingen even los te laten.
wanneer is het klaar? stop je ermee of besluit je toch nog even door te gaan. als je niet aan tijd gebonden bent, waarop neem je dan zo’n beslissing? heeft dit te maken met doorzettingsvermogen – want het moet lukken – of dat je je eigen grenzen lastig kan bewaken, aangeven en respecteren. ikzelf ben niet echt iemand die snel opgeeft, wil er altijd alles aan gedaan hebben voordat ik de pijp aan Maarten geef. maar ik ben erachter gekomen dat daardoor mijn emmer steeds voller wordt en ik iedere keer mijn eigen grens een stukje oprek.
ik zie nog een paar deukjes. zal ik ze laten zitten, of moet ik die nog aanpakken. of zijn die deukjes niet juist een belangrijk onderdeel van haar identiteit? het zal nooit perfect zijn, en dus laat ik die deukjes voor wat ze zijn. dat loslaten kan best pijn doen, net zoals je aan iets vasthouden net zoveel pijn kan doen. daar de balans in vinden kan je een ultiem gevoel geven, maar soms ga je te ver en kan je niet meer terug. dan is die vorm voorgoed verdwenen en moet je maar hopen dat de nieuwe vorm beter wordt dan die oude. uiteindelijk is alles als een lemniscaat, het gaat en het komt. het lijken wel gedachten, dus laat ze maar voor wat ze zijn want uit ieder einde herrijst een nieuw begin.
na de zomervakantie kom ik weer terug op het dakterras, terug van weggeweest, en er is helemaal niets veranderd. ze staat er precies zo bij als de laatste keer voor de vakantie, en we gaan verder waar we gebleven zijn.
ok, je hebt er alles aan gedaan en dit is het uiteindelijke resultaat. de afgelopen maanden heb ik geleerd dat wat vlak is, rond kan worden, en andersom. sommige dingen kan je laten zoals ze zijn, en hoef je ze niet te veranderen om er gelukkig van te worden. een kant van de steen is helemaal onbewerkt gebleven, de rest heeft nieuwe vormen gekregen. de combinatie van die delen maken het geheel. laat het licht van verschillende kanten schijnen en je zal altijd nieuwe inzichten krijgen en kan je misschien ooit wel tevreden zijn met wat er is. want, alles is al goed.